پدیده سالمندی چالش جدی قرن بیست و یکم
/ولی الله شجاع پوریان عضو سابق شورای شهر تهران/
پدیده سالمندی یکی از چالش‌های جدی قرن بیست‌ویکم است، سالمندی یا پیرسنی یا افزایش نسبت جمعیت سالمند به سایر گروه‌های سنی پدیده‌ای است که محصول افزایش رفاه و تکنولوژی و در نتیجه افزایش سن افراد و امید به زندگی در کشورهای توسعه‌یافته و با قدری تاخیر در کشورهای در حال توسعه است. پدیده سالمندی از دستاوردهای پیشرفت علم، تکنولوژی، بهبود وضعیت بهداشت و سلامت در جامعه است که باعث کاهش مرگ‌ومیر می‌شود، از این روی پدیده سالمندی پیش از آنکه به عنوان یک تهدید و چالش مطرح باشد، درواقع بیانگر پیشرفت و توسعه و بهبود سطح زندگی و رفاه در جامعه است و این موضوع را می‌توان به عنوان یک علامت مثبت و امیدوار کننده گرفت، آنچه امروزه هشدار کارشناسان را باعث شده و از سالمندی به عنوان یک تهدید جدی نام برده می‌شود، عدم آمادگی نظام سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری کشور و شهروندان درباره پدیده سالمندی است که بیشتر در جوامع درحال توسعه روی می‌دهد، چرا که کشورهای توسعه‌یافته با آسیب‌شناسی و رصد علمی و کارشناسی پدیده‌های مختلف، شرایط و تمهیدات لازم را برای سالمندان در نظر گرفته‌اند و از این‌رو با آسیب‌ها و تهدیدهای کمتری مواجه هستند.
در کشور ما گرچه جمعیت گروه سنی سالمند در سه دهه گذشته رو به افزایش بوده است، اما بر اساس پایش‌های میدانی، انفجار جمعیت سالمند و پدیده پیرشدن در جامعه ایران پس از سال‌های ۱۴۰۵ تا ۱۴۱۰ روی خواهد داد و بنا به گفته کارشناسان تا دهه دیگر بین ۲۵ تا ۳۰درصد جمعیت کشور در گروه سنی سالمندان قرار خواهند گرفت؛ به این ترتیب ضروری است مسئولان امر پیش‌بینی‌ها و تمهیدات لازم را برای مقابله با بحران‌های سالمندی پیش از رسیدن به آن دوران فراهم کنند. پیامدهای سالمندی برای هر جامعه‌ای پیامدهایی دارد که از جمله آن می‌توان به کاهش جمعیت فعال کشور، افزایش هزینه‌های بخش سلامت و مراقبت از سالمندان، ضرورت ایجاد مراکز نگهداری ویژه سالمندان، افزایش هزینه‌های شرکت‌های بیمه و صندوق‌های بازنشستگی و سایر پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی اشاره کرد. اگر زیرساخت‌های لازم برای مقابله با این پدیده صورت نگیرد، قطعا چالش‌های سالمندی در سال‌های آینده بر روی هم انباشته خواهد شد.
استفاده از تجارب سایر کشورها به‌ویژه کشورهایی که با پدیده پیرسنی مواجه بودند می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد. پوشش بیمه‌ای مناسب، افزایش مراکز مراقبت و نگهداری از سالمندان، اقدامات پیشگیرانه برای بیماری‌های مزمن دوران سالمندی، مناسب‌سازی محیط جامعه برای سالمندان و دسترس‌پذیری خدمات شهری برای سالمندان، آموزش مراقبت از سالمندان در منزل، فراهم کردن امکانات سرگرمی برای جمعیت سالمند، تشکیل انجمن‌های حمایت از سالمندان و ترغیب سالمندان به مشارکت اجتماعی، مدنی و داوطلبانه و پیش‌بینی‌های لازم برای جبران افزایش سرانه هزینه‌های سلامت سالمندان و در کوتاه سخن فرهنگ‌سازی لازم از جمله راهکارهایی است که در صورت توجه به آنها چالش‌های سالمندی در دهه‌های کشورمان را کاهش می‌دهد.
بدیهی است همان‌گونه که سالمندی از دستاوردهای افزایش سطح رفاه و سلامت در دهه‌های گذشته است، پیش‌بینی زیرساخت‌ها و فراهم کردن مقدمات برای زیست سالمندان نیز می‌تواند از هزینه‌های سالمندی کاسته و سالمندی را همچون سایر پدیده‌های انسانی و اجتماعی به دورانی توام با تلخی و شیرینی همراه سازد. البته پر واضح است نگاه اسلام و آموزه‌های اصلی دینی به پدیده سالمندی رویکردی مکرمانه و محترمانه است که در جای خود باید به آن پرداخت.
