مدیریت شهری در پرتو سواد رسانه‌ای
امروزه انقلاب تولید محتوا در هزاره سوم، تمام ساختارهای سنتی جوامع را به چالش کشیده است.
با ورود به عصر اطلاعات و جامعه شبکه‌ای، تحولات تکنولوژیکی گوناگونی را شاهد هستیم که موجب تغییرات شگرفی در سبک زندگی بشر امروز شده است. وابسته‌شدن به روابط مبتنی بر پست الکترونیک، دریافت اطلاعات شخصی و کاری و اخبار از طریق ابزارهای الکترونیک، استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای گذران اوقات فراغت و تبادل اطلاعاتی (بازی‌های اینترنتی، وب‌گردی) همه و همه، جزو اجزای جدایی‌ناپذیر زندگی انسان در شهر دیجیتال‌شده مدرن به شمار می‌روند.
در شرایط کنونی، با توجه به تعدد و تکثر ابزارهای رسانه‌ای، انواع پیام‌ها به‌طور دائم در حال انتقال هستند و مخاطبان خود را با بمباران خبری مواجه کرده‌اند؛ به‌گونه‌ای که هر پیام، ارزش‌‌ها و سبک‌های زندگی خاصی را به آنها القا می‌کند. افراد جامعه تحت‌تأثیر فضاسازی‌های رسانه‌ای قرار دارند و وسایل ارتباط جمعی عصر حاضر نقش عمده‌ای در شکل‌گیری رفتار، عقاید، عواطف و به‌خصوص روابط فردی و اجتماعی ایفا می‌کنند.
در این حال، افراد چگونه می‌توانند خود را در مقابل تأثیرات منفی و ناخواسته این رسانه‌ها حفظ کنند؟ آیا می‌توان خواندن، تماشاکردن، گوش‌دادن و انواع استفاده از رسانه‌ها را متوقف کرد؟ آیا می‌توانیم جلوی امواج رسانه‌ای را بگیریم؟ یا آنکه باید با ارتقای سطح سواد رسانه‌ای و ارتقای آگاهی‌های خود، درک بهتر و مناسب‌تری از رسانه‌ها و پیام‌هایی را که به ما می‌رسد، فراهم کنیم.
پیدایش اصطلاح «سواد رسانه‌ای»، به سال ۱۹۶۵ بازمی‌گردد که نخستین‌بار مارشال مک‌لوهان در کتاب «درک رسانه: گسترش ابعاد وجودی انسان»، به‌عنوان نیاز دهکده جهانی، آن را مطرح کرد اما هم‌اکنون این مفهوم بر قدرت درک نحوه کارکرد رسانه‌ها و معنی‌سازی در آنها و دسترسی، تجزیه و تحلیل و تولید ارتباط در شکل‌های گوناگون رسانه‌ای و مصرف انتقادی محتوا، استوار است.
نگاهی به وضعیت جهان نشان می‌دهد سواد رسانه‌ای در کشورهای توسعه‌یافته مورد توجه قرار‌گرفته و نهادهای دولتی و مدنی برای گسترش آن در بین اقشار مختلف جامعه تلاش می‌کنند. در کانادا به‌عنوان یکی از پیشتازان آموزش سواد رسانه‌ای دنیا، کسب مهارت در مدیریت محتوای رسانه‌ای، شناخت تأثیرپذیری‌های ممکن در استفاده از رسانه‌ها و افزایش‌دادن پتانسیل برای ایجاد گفتمان دمکراتیک دنبال می‌شود و ویژگی‌های سواد رسانه‌ای در ژاپن نیز شامل مهارت کارکردن با رسانه و درک آن، توانایی خواندن، تعبیر، کاربرد و برقراری تعامل و ارتباط از طریق رسانه و داشتن درک انتقادی از پیام‌هاست. برخی کشورها نیز تمهیداتی را برای بومی‌سازی این مهارت اندیشیده‌اند و به مطالعاتی تطبیقی با وضعیت جوامع خود روی آورده‌اند.
در کشور ما نیز چند‌سالی است که به این مبحث پرداخته شده اما با توجه به جمعیت جوان جامعه و آسیب‌پذیر‌بودن آنها در برابر تأثیرات منفی رسانه‌ها باید در این زمینه تلاش‌هایی گسترده صورت گیرد و با بهره‌گیری از مطالعات انجام‌شده در کشورهای دیگر و استفاده از تجارب آنها اهداف و رویکردهای سواد رسانه‌ای متناسب با نیازهای جامعه مشخص شود. در بین سایر شهرهای کشور، تهران به‌عنوان پایتخت و بزرگ‌ترین کلانشهر، شرایط ویژه‌ای را در حوزه مدیریت شهری دارد. از یک‌سو نقش آموزشی- خبری رسانه‌ها در مسئولیت‌پذیرکردن شهروندان برای اداره شهر و تقویت مسئولیت اجتماعی آنان در رفع معضلات شهری و همچنین پویایی حیات شهری از طریق اطلاع‌رسانی بموقع موضوعات مبتلا به شهروندان، بسیار مهم و اساسی است و از سوی دیگر مدیران شهری نیازمند آموختن مهارت‌های سواد رسانه‌ای هستند تا بتوانند با قدرت تشخیص و توانایی رمزگشایی خود، اهداف نهفته در هر پیام را شناسایی کنند و برخورد فعالانه‌تری با محتوای پیام‌های رسانه‌ای داشته باشند.
از آنجایی که مدیران شهری جزو منابع خبری رسانه‌ها هستند بنابراین باید توانایی شناخت رسانه را دارا باشند؛ تشخیص اینکه چه مواقعی، کدام اخبار و اطلاعات را در اختیار کدام رسانه قرار دهند، تجزیه و تحلیل اخبار رسانه‌ها در حوزه شهری، توانایی تولید محتوای لازم برای رسانه‌ها در راستای تنویر افکار عمومی و شفاف‌سازی فعالیت‌ها، با تقویت سواد رسانه‌ای میسر خواهد شد.
مزایای سواد رسانه‌ای در بین مدیران شهری و شهروندان می‌تواند نیازهای آنان را در مدیریت اطلاعات، تفکر انتقادی نسبت به محیط رسانه‌ای و عدم‌تسلیم در برابر هر پیام و تفکر در برخورد با رسانه‌ها برطرف سازد. چه‌بسا شایعاتی که در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌تواند مدیریت شهری را با بحران مواجه ساخته و شهروندان را وادار به واکنش‌های آنی و احساسی کند. این درحالی است که سواد رسانه‌ای می‌تواند سد محکمی در قبال پذیرش این اخبار کذب به شمار رود.
به‌نظر می‌رسد فعالیت رسانه‌های شهری و نوع تعامل مدیران شهرداری در ابتدای این مسیر قرار دارد و تا رسیدن به نقطه ایده‌آل فاصله زیادی وجود دارد. برای رسیدن به اهداف مدنظر، باید تلاش دوسویه در دستور کار مدیران‌شهری برای بالابردن سواد رسانه‌ای و همچنین بهره‌گیری از فنون ارتباطی جدید از سوی رسانه‌های شهری قرار گیرد تا بتوانند بیش از گذشته در خدمت افکار عمومی و شهروندان باشند.
منبع: همشهری
