مبارزه شهرداری‌ها با فساد؛ از شعار تا عمل
سعید ظریف- روزنامه‌نگار
مبارزه با فساد توسط شهرداری‌ها شاید اصلی‌ترین ویژگی باشد که از طرف مردم مورد توجه قرار می‌گیرد. کما اینکه رهبر بزرگ انقلاب در این ارتباط می‌فرمایند: «در داخل تشکیلات شهرداری با فساد مماشات نکنید؛ چه فسادی که مربوط به بیرون شهرداری است و می‌خواهد از ابزار شهرداری استفاده کند، چه فسادی که خدای ناکرده درون هسته‌ای از هسته‌های شهرداری رخنه کرده باشد و در آنجا بخواهد گسترش پیدا کند و فضا و محیط امنی برای خود درست کند.»
خوشبختانه شهرداری تهران و در رأس آن پیروز حناچی موضوع شفافیت قراردادها و مبارزه با فساد را در دستور کار قرار داده و به توفیقات خوبی هم نایل شده که جای خرسندی است. بر این اساس اداره کل ارزیابی عملکرد و بهبود مدیریت معاونت برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران دست به تهیه سند راهبردی مقابله با فساد شهرداری تهران زده است؛ سندی که در آن با اشاره به راه‌های شکل‌گیری فساد، راهکارهایی برای بالا‌بردن شفافیت در این نهاد عمومی غیردولتی و همچنین برای مبارزه با فساد ارائه‌شده است.
به‌هرحال، یکی از عمده‌ترین چالش‌های حال حاضر، قدیمی‌بودن قوانین و ضوابط و همچنین تفسیرپذیر‌بودن آنها با تصمیمات شخصی است. در واقع دستورالعمل‌ها، مصوبات و بخشنامه‌ها شفاف نیستند و موجب اختلاف‌نظر کارشناسان مناطق مختلف در موارد یکسان می‌شود، درحالی‌که جزئیات فرایند ارائه یک خدمت و نحوه رسیدن به پاسخ باید شفاف باشد. در این میان، نبود فرایند تجمیع و یکپارچه‌سازی قوانین امکان سوءاستفاده را در شهرداری فراهم می‌سازد.
یکی از نکاتی که شهرداری تهران به‌عنوان گلوگاه فساد از آن یاد می‌کند، فرهنگ سازمانی منسوب به شهرداری تهران است. بدین معنا که گاهی منافع ارباب‌‌رجوع با منافع شهر و سایر شهروندان در تضاد است، در این میان، آشنا‌نبودن کارمندان به اصول اخلاق حرفه‌ای باعث می‌شود تا در زمین همین ارباب‌‌رجوع‌ها بازی کنند. برای همین، آموزش اخلاق حرفه‌ای می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد و جلوی فساد را بگیرد. در این میان شهرداری‌های مناطق ۲۲گانه به‌عنوان مجری قوانین، نقش اصلی را در مبارزه با فساد عهده‌دار هستند و البته هیچ‌گاه شدت برخورد با فساد در مناطق مختلف یکسان نبوده است؛ در برخی شهرداری‌ها رد پای دلالان و کارچاق‌کن‌ها دیده می‌شود و برخی دیگر محیط ناامنی را برای این افراد به‌وجود آورده‌اند اما واقعیت این است که برخی شهرداران به چوب دیگران می‌سوزند؛ چرا‌که هیچ‌گاه شهرداری‌های مناطق به‌صورت جداگانه از شهروندان در مورد عملکرد خودشان نظرخواهی نکرده‌اند. در بسیاری از کشورها نهادهای خصوصی اقدام به برگزاری انتخابات و نظرخواهی از شهروندان در مورد عملکرد نهادها و افراد مسئول می‌کنند که اتفاقا با استقبال متصدیان و مردم مواجه می‌شود.
در کشور ما هم هر‌ساله انتخابات چهره سال (مدیریت شهری، عمرانی و ساختمانی) توسط بخش خصوصی و با حضور مسئولان و شهروندان برگزار می‌شود و عملکرد مسئولان در ترازوی عدالت شهروندان سنجیده می‌شود. در آستانه برگزاری هفتمین دوره انتخابات چهره سال زمان آن رسیده که شهروندان با رأی خود نشان بدهند که آینده شهر برایشان جزو موضوعات مهم به شمار می‌رود و ثابت کنند که عملکرد مسئولان در مبارزه با فساد زیر ذره‌بین نظارت آنان قرار دارد. شهرداری‌ها هم قطعا با استقبال از این نظرسنجی و انتخابات ثابت می‌کنند که به اصل «مردم ولی‌نعمتان مسئولان هستند»، اعتقاد راسخ دارند.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که قطعا جشنواره چهره سال نه قصد محاکمه کسی را دارد و نه دارای چنین اختیاری است، اما تا زمانی که عملکردها از طرف جامعه هدف، نقد و بررسی نشود، نمی‌توان بر پایه نیازها برای ادامه مسیر برنامه ای تدوین کرد.
