سرانجام پزشک خانواده

به گزارش پایگاه خبری شورا آنلاین  شاید اساسی‌ترین کار حوزه بهداشت در کشور، بازمی‌گردد به دهه ۶۰ و تشکیل شبکه بهداشت. از آن سال‌ها به بعد کمتر شاهد تغییر و تحولات اساسی در امر بهداشت و پیشگیری بوده‌ایم و طی تمام این سال‌ها تقدم و تاخر "بهداشت" و "درمان" بر یکدیگر دچار مشکل شده بود.

با آغاز طرح "تحول سلامت"، وزارت بهداشت تغییر را از حوزه درمان به عنوان نیاز اورژانسی مردم کلید زد و پس از آن با تاخیری حدودا چهار ماهه، تحول در حوزه بهداشت رقم خورد. البته بخشی از این تاخیر به تامین منابع حوزه بهداشت بازمی‌گشت که باید از محل یک درصد مالیات بر ارزش افزوده تامین می‌شد. از آنجا که تامین این منبع پولی با مشکل مواجه شده بود، حوزه درمان به کمک بهداشت آمد و با تامین یا بهتر است بگوییم قرض دادن بخشی از اعتباراتش، کار در بهداشت و پیشگیری هم به مرحله اجرا رسید.

در این میان وزارت بهداشتی‌ها بارها مورد انتقاد قرار گرفتند که اصل "درمان" را مقدم بر "پیشگیری" دانسته‌اند؛ این درحالیست که مسوولان وزارت بهداشت و بویژه شخص وزیر مکررا و از تریبون‌های مختلف عملکرد حوزه بهداشت را تشریح و عنوان می‌کرد که کار در حوزه "بهداشت" بسیار سخت‌تر از "درمان" است و حصول نتایج آن نیازمند زمان.

اکنون با گذشت حدود دو سال و چندی از تحول در حوزه بهداشت، شاهدیم که حوزه بهداشت و پیشگیری کشور دستخوش تغییرات اساسی شده که مهم‌ترین نتیجه آن ارتقای شبکه بهداشت و درمان و همچنین پایه‌ریزی برای ارتقای سلامت عمومی و کاهش بار بیماری‌های غیرواگیر است.

به گزارش ایسنا، به چند دلیل لازم بود تا کمیت و کیفیت خدمات سلامت در شبکه‌های بهداشتی درمانی کشور تغییر و ارتقا یابد؛ از جمله این دلایل عبارتند از معکوس شدن درصد جمعیت شهری و روستایی نسبت به سه دهه قبل، تراکم جمعیت درشهرها وحاشیه آن یا سکونت‌گاه‌های غیر رسمی، تغییر در سیمای بیماری‌ها و مرگ‌های زودرس از واگیردار به غیرواگیر، حضور همزمان اپیدمی بیماری‌های واگیردار نوپدید و بازپدید، بیماریهای غیرواگیر و آسیب‌های اجتماعی، کم توجهی به ظرفیت همکاری‌های بین بخشی ومشارکت مردم، پوشش ضعیف مراقبت‌های اولیه سلامت در شهرها وحاشیه شهرها، سیاست‌های جمعیتی کشور و الزامات قانونی برنامه‌های توسعه از جمله ماده ۳۲ برنامه پنجم و …

در همین راستا و با توجه به عوامل مذکور،  طرح تحول حوزه بهداشت با ۱۵ برنامه و ۱۰ پروژه پشتیبان در سال ۹۳، به عنوان بخشی از طرح تحول نظام سلامت کلید خورد. این طرح، حوزه‌های متعددی از نظام بهداشتی کشور مانند مراقبت‌های اولیه بهداشتی و درمانی در روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر و حاشیه نشینان، جمعیت شهرهای ۲۰ تا ۵۰ هزار نفر و همچنین گسترش آن به کلانشهرها را در بازمی‌گیرد.

سرانجام پزشک خانواده

تکمیل، توسعه و اصلاح برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در مناطق شهری فارس و مازندران نیز از دیگر برنامه‌هایی بود که به عنوان بخشی از ۱۵ برنامه تحول بهداشت مطرح شده‌است. در راستای اجرای این طرح، برنامه ملی ترویج و توسعه خودمراقبتی، تقویت و نهادینه‌سازی همکاری‌های بین بخشی، ارتقای بهداشت عمومی با محوریت آب سالم، غذای ایمن، ‌ رژیم غذایی سالم و هوای پاک و همچنین سلامت دهان و دندان که یکی از نقاط ضعف نظام سلامت عنوان می‌شد، در دستور کار معاونت بهداشت وزارت بهداشت قرار گرفت.

سند پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر

برنامه ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیر واگیر و عوامل خطر  مرتبط نیز از دیگر بسته‌های تحولی در حوزه بهداشت بود که از زمستان سال گذشته با ابلاغ سند مربوطه از سوی رییس جمهور و الزام وزارتخانه‌های مرتبط با آن آغاز شد. هدف از اجرای این برنامه، کاهش خطر مرگ و میر مردم به علت ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر و عوامل خطر ساز مانند مصرف دخانیات، الکل، سوء مصرف مواد مخدر و … است.

با ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت نیز برنامه‌های جمعیتی با هدف ارتقای سلامت باروری و فرزندآوری در دستور کار قرار گرفت و بر همین اساس بسته‌های حمایت از درمان ناباروری و پیشگیری از ناباروری و … اجرایی شد.

بهبود و اصلاح الگوی تغذیه جامعه، ارتقای سلامت روانی، اجتماعی، پیشگیری و درمان مصرف مواد، کنترل بیماری‌های واگیر و کاهش رفتارهای پرخطر و همچنین سلامت در بلایای طبیعی و انسان ساخت نیز از دیگر برنامه‌هایی است که در گروه ۱۵ برنامه اصلی وزارت بهداشت در حوزه تحول بهداشت اعلام و اجرایی شدند.

ارتقای خدمات بهداشتی در حاشیه شهرها و جمعیت روستایی

یکی از نقاط تمرکز وزارت بهداشت در این دوره، ‌ ارائه خدمت به مناطق حاشیه‌نشین و ارتقای آن در سایر مناطق است. در همین راستا، خدمات نوین سلامت به روستاییان، شهرهای زیر ۲۰هزار نفر و عشایر، حاشیه نشینان شهرها، جمعیت شهرهای زیر ۵۰ هزار نفر و تداوم آن به سایر شهرها مورد توجه قرار داده شد؛ به این ترتیب بیش از ۱۰ میلیون نفر حاشیه‌نشین برای اولین بار از خدمات جامع سلامت بهره‌مند شدند.

همچنین ارتقای سواد سلامت جامعه با اجرای برنامه ملی ترویج و توسعه خودمراقبتی و توانمندسازی مردم، تقویت و نهادینه‌سازی همکاری‌های بین بخشی، برنامـه بهـداشــت عمـومــی، آب سالم، غذای ایمن و رژیم غذایی سالم، هوای پاک در اولویت قرار گرفت.

حدود ۲۰۰۰ پایگاه سلامت و اشتغال‌زایی برای ۹۰۰۰ دانش‌آموخته پزشکی و پیراپزشکی

از جمله دستاوردهای اجرای برنامه‌های فوق می‌توان به  راه‌اندازی ۱۹۵۵ پایگاه سلامت و راه‌اندازی ۸۱۸ مرکز جامع خدمات سلامت، تجهیز ۱۴۲۰ پایگاه سلامت و ۷۵۵ مرکز جامع خدمات سلامت، احداث ۱۹۵۵ خانه بهداشت، اشتغال‌زایی بیش از ۹۰۰۰ نفر دانش آموخته های پزشکی و پیراپزشکی، بکارگیری ۵۳۰۰ نفر ماماو استقرار پایگاه‌های اورژانس ۱۱۵ در مراکز بهداشتی درمانی شبانه‌روزی شهری و روستایی اشاره کرد.

ورود پایگاه‌های سیار دهان و دندان به مدارس

یکی دیگر از مهم‌ترین اهدافی که در این دوره وزارت بهداشت مدام از آن صحبت و پیگیری شد، کاهش هزینه‌های خدمات دندانپزشکی بود؛ خدماتی که به علت بالا بودن تعرفه‌هایش، جمعیت کثیری از کشور توانایی دسترسی به آن را ندارند. در همین راستا، راه‌اندازی ۵۰۰ پایگاه سلامت دهان و دندان سیار در مدارس ابتدایی کشور و تکمیل و تجهیز ۱۰۰۰مرکز بهداشتی درمانی برای ارائه خدمات سلامت دهان و دندان در دستور کار قرار گرفت.

همچنین افزایش تعداد پایگاه‌های بهداشتی مراقبت مرزی از ۹۲ پایگاه به ۱۱۴ پایگاه در برنامه‌تحول بهداشت در اولویت قرار گرفت.

سرانجام پرونده الکترونیک سلامت

یکی از زیرساخت‌های اصلی در حوزه بهداشت، "پرونده الکترونیک سلامت" برای تک تک ایرانیان است که سال‌هاست حرف آن زده می‌شد، اما به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌ها به سرانجامی نرسید. آخرین اطلاعات درباره پرونده الکترونیک سلامت، از استقرار تقریبا کامل این پرونده که به عنوان زیرساخت اصلی برنامه پزشک خانواده شناخته می‌شود، خبر می‌دهد. استقرار سامانه یکپارچه بهداشت و پرونده الکترونیک سلامت که از مدت‌ها پیش درباره آن صحبت می‌شد، امروز محقق شده‌ و تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی تا مهر ماه فرصت دارند که به سامانه سیب متصل شده و اطلاعات‌شان را کامل وارد کنند.

افزایش تعداد مراکز خدمات جامع سلامت در راستای گسترش شبکه‌های بهداشتی درمانی و اجرای برنامه پزشک خانواده در راستای تامین و گسترش مراقبت­‌های اولیه سلامت از طریق تقویت شبکه بهداشت و درمان در مناطق شهری نیز از اهداف وزارت بهداشت دولت یازدهم عنوان شد. در حال حاضر تعداد مراکز خدمات جامع سلامت راه‌اندازی شده به ۳۷۴ واحد، تعداد مراکز تبدیل شده به مرکز خدمات جامع سلامت به  ۹۰۹ واحد و در مجموع  کل مراکز خدمات جامع سلامت در برنامه تحول بهداشت در شهر و حاشیه به ۱۲۸۳ مورد رسیده‌ است.

در طرح تحول بهداشت، ۹۴۷۶ مراقب سلامت، ۲۰۴۳ پزشک عمومی، ۲۴۵ دندانپزشک، ۸۲۵ کارشناس سلامت روان، ۵۹۷ کارشناس تغذیه، ۱۲۸۵ بهداشت محیط/حرفه‌ای، ۳۱۵کاردان/ کارشناس آزمایشگاه و ۲۰۱۲ نفر در سایر گروه‌ها به کار گرفته شده‌اند. همچنین ۱۳هزار و ۲۴۴ مراقب سلامت، ۲۳۱۰ پزشک عمومی، ۹۵۲ کارشناس سلامت روان و ۶۹۲ کارشناس تغذیه برای حضور در این طرح آموزش دیدند.

تعداد کل نیروی انسانی بکارگیری شده و به تفکیک ۱۶هزار و ۷۹۸ نفر نیروی انسانی نیز اعلام شده‌ است. تعداد مراکز خدمات جامع سلامت و پایگاه سلامت ضمیمه کاملا تعمیر شده ۶۰۴ واحد، تعداد مراکز خدمات جامع سلامت و پایگاه سلامت ضمیمه کاملا تجهیز شده ۱۰۸۲ واحد، تعداد پایگاه سلامت غیر ضمیمه کاملا تعمیر شده ۴۸۹ واحد و تعداد پایگاه سلامت غیرضمیمه کاملا تجهیز شده ۱۴۴۸ واحد، تعداد غیر ضمیمه خریداری شده یا احداث شده ۵۸ واحد و جمعیت کل تحت پوشش برنامه ۴۳ میلیون و ۶۸۵هزار و ۱۷۳ نفر  اعلام شده است.

و اما پرستاران و گام‌هایی برای جبران کمبود نیرو

به گزارش ایسنا، گروه پرستاری نیز از حوزه‌هایی است که همواره مبحث برای گفتن زیاد داشته و این دوره نیز از این گفت و شنودها مستثنی نبوده است. بحث کمبود نیروی پرستار که سال‌هاست بواسطه توسعه بخش‌ها و افزایش مراجعات به مراکز درمانی، با این حرفه عجین شده، در دولت یازدهم بیش از پیش مطرح و اقداماتی نیز برای جبران آن و کاهش بار پرستاران بویژه بااجرای طرح تحول نظام سلامت، مورد توجه قرار گرفت.

بکار گیری ۴۰۰۰ نفر دانشجویان گروه پرستاری  در بالین (بیمارستان‌های  تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور)، اخذ مجوز استخدام ۷۰۰۰ نفر جهت بیمارستان‌های تازه تاسیس و بکارگیری تعداد ۱۶۰۰۰ نفر (۹۰۰۰ نفر در برنامه تحول سلامت و ۷۰۰۰ نفر در بیمارستان‌ها و بخش‌های تازه تاسیس) گروه پرستاری در بیمارستان‌های تابعه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در راستای طرح تحول سلامت از جمله اقدمات موثر حوزه پرستاری است که در عمر سه ساله دولت یازدهم توسط وزارت بهداشت انجام شده است.

راه‌اندازی سامانه سراسری هوشمند مدیریت پرستاری و تدوین آئین‌نامه، ابلاغ و اجرای برنامه کشوری روش مراقبت موردی و تهیه دستورالعمل کشوری تحویل بیمار و شیفت را می‌توان از جمله این اقدامات برشمرد.  

تدوین آیین نامه جدید Home Care  و تهیه دستورالعمل کشوری مراقبت های پرستاری جامعه‌نگر و تصویب و ابلاغ  اجرای آن توسط وزیر بهداشت که معاونت پرستاری وزارت بهداشت، مدتها وعده آن را می‌داد نیز در سه ماهه اول سال ۹۵ محقق شد. تدوین، اجرا و پایش برنامه تربیت ۱۵۰۰۰ کمک پرستار به منظور جذب ۱۰هزار نیرو طی سال ۹۵ و ساماندهی و تدوین برنامه های آموزش مداوم و مدون پرستاری، برنامه‌ریزی جهت راه‌اندازی انجمن‌های علمی پرستاری و تایید اخذ مجوز  سه انجمن علمی جدید نیز در  راستای بهبود وضعیت پرستاری در این دوره انجام شده‌ است.  

پاویون‌های پرستاری که همواره به علت نامناسب بودن وضعیت آنها مورد اعتراض کادر پرستاری قرار می‌گرفت نیز بخشی از اولویت‌های معاونت پرستاری بود که در این راستا اعتباری ۶۳ میلیارد تومانی جهت تجهیز  پاویون‌های پرستاری بخش‌های درمانی کشور تخصیص داده شد.

شرح وظایف پرستاری نیز در این دوره مورد بازنگری قرار گرفت و آئین نامه‌ ویژه مراقبت پرستاری از سالمندان تدوین شد.

حضور فعال منطقه‌ای و بین‌المللی و مشارکت در برنامه‌های سازمان بهداشت جهانی JPRM  سال ۲۰۱۴ به عنوان جایگاه اول پرستاری در منطقه EMRO، تدوین برنامه‌های معاونت پرستاری در برنامه‌های مشارکتی سازمان جهانی بهداشت سال ۲۰۱۷ – ۲۰۱۶ و تصویب رشته مقطع کارشناسی ارشد مدیریت پرستاری در شورای عالی برنامه‌ریزی بخشی از دستاوردهای معاونت پرستاری در این دوره از وزارت بهداشت است.