حقوق شهروندی پشت دیوار امنیتی

چند روزی است موضوع دیوار کشی توسط مجلس شورای اسلامی در میدان بهارستان به بهانه افزایش سطح امنیت و حاشیه های مرتبط با آن نقل محافل خبری شده است. ماجرا از آنجا آغاز شد که پس از حمله تروریستی عوامل داعش به ساختمان مجلس در خرداد ماه امسال، بدون انجام هماهنگی های لازم و اخذ مجوزات قانونی از مراجع ذیصلاح از جمله شهرداری و سازمان میراث فرهنگی، عملیات دیوار کشی مقابل ساختمان تاریخی مجلس مشروطه و نیز ایجاد موانع عمودی مقابل ساختمان مجلس توسط اداره کل مهندسی و پشتیبانی مجلس شورای اسلامی آغاز شد.

حال این سوال مطرح است که با توجه به رویکرد های نوین مدیریت شهری و نیز راهکارهای بهینه افزایش امنیت در اماکن و فضاهای شهری، راهی به جز دیوار کشی که عملاً از میزان امنیت روانی شهروندان می کاهد، وجود ندارد؟ برای پاسخ به این سوال لازم است به مقوله امنیت در شهر ها از زاویه ای دیگر نگریسته شود.

امنیت را می توان از ابعاد و جنبه های گوناگونی مورد توجه و بررسی قرار داد. به عبارتی امنیت هم دارای بعدی فیزیکی استکه بر اساس میزان وقوع جرایم قابل کنکاش و اندازه گیری است و هم دارای بعدی روانی که همان فرایند ایجاد حس امنیت ذهنی است.

بدیهی است در صورت تحقق تمام ابعاد امنیت در فضاهای عمومی شهری، شهروندان با پویایی و نشاط بیشتری در فعالیت های اجتماعی مشارکت خواهند نمود. یکی از شاخصه های طراحی مطلوب فضا های شهری آن است که بتواند احساس امنیت را در شهروندان بوجود بیاورد. اگرچه در تامین امنیت همه جانبه یک شهر، توجه به ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ضروری است،‌اما این محیط و کالبد شهری است که زمینه را برای ایجاد حس آرامش و امنیت در جامعه فراهم می نماید. زیرا به همان اندازه ای که وقوع جرم و جنایت، امنیت را خدشه دار می کند،‌ طراحی غیر حرفه ای و تنش زای فضاهای شهری می تواند در بروز حس نا امنی و ایجاد کنش های ناهنجار در جامعه نقش ایفا نماید. در مقابل به همان اندازه که مولفه های عینی امنیت می تواند آسایش جامعه را فراهم کند، تحقق زمینه های ایجاد امنیت روانی می تواند کارایی و مطلوبیت فضا، سرزندگی و در نهایت رشد بسیاری از شاخصه های مطلوب زندگی را در جامعه شهری به همراه داشته باشد. در این میان منظر شهری به عنوان اولین محل ارتباط انسان با محیط عاملی مهم در افزایش و یا کاهش ایجاد حس امنیت به شمار می آید.

بر اساس مبانی نوین برنامه ریزی و طراحی شهری، فضا، عاملی محرک در بروز رفتارهای خاص از سوی افراد به حساب آمده و از این رو کارشناسان حوزه شهری می کوشند از طریق طراحی های اصولی اماکن شهری، از زمینه های بروز جرم بکاهند. به عبارتی در کنار بررسی راهکار های کاهش جرم در بعد عینی امنیت، راهکارهای افزایش احساس امنیت از طریق رعایت اصول یاد شده، دنبال می شود.

بر اساس رویکرد های نوین شهر سازی، عدم توسعه اصولی شهر، وجود ناهنجاری های بصری، صوتی و سایر مواردی اینچنین، سبب بروز آشفتگی ها و القاء حس نا امنی در افراد خواهد شد. یکی از این ناهنجاری های فیزیکی، حصار ها و حایل های غیر ضرور در اماکن عمومی است که مطلوبیت فضا و ادراک عمومی مثبت از فضاهای شهری را خدشه دار می کند.

ایجاد حصار و دیوار کشی در اماکن عمومی ساده ترین راه برای تامین امنیت یک فضای عمومی و در عین حال اقدامی پر هزینه به لحاظ روانی برای ساکنین شهر است. استفاده مطلوب از اماکن عمومی برای آحاد جامعه از ابتدایی ترین حقوق شهروندی است و امروزه این فناوری های نوین هستند که می بایست امنیت را برای شهر و فضاهای شهری به ارمغان بیاورند و راهکارهایی که کاهش وسعت دید عمومی و القاء فضای نا امنی را به همراه داشته باشند، منسوخ شده است. حتی در بسیاری مواقع هزینه های احداث چنین موانعی و نیز هزینه های جانبی مرتبط با آن مانند رنگ آمیزی و زیباسازی ظاهری آن، بسیار بیشتر از هزینه های تجهیزات امنیتی کارآمد است.

منظر شهری حریم زندگی شهروندان است. امنیت نباید بهانه ای شود تا حقوق اولیه افراد که همان آسایش روانی در محیط زندگی روزمره است مختل شود. مسئولان و مدیران باید به این نکته توجه داشته باشند میان فضای امنیتی و فضایی امن تفاوتی بسیار است. این قانون است که بستر ایجاد فضای امن را فراهم می کند و به نفع امنیت عمومی حکم می کند در حالی که فضای امنیتی بعضاً قانون را نادیده گرفته، برای جامعه هزینه روانی ایجاد کرده و تنش زاست. باید بدانیم در دنیای امروز، امنیت با حصار و دیوار تامین نمی شود بلکه در کنار قانون معنا خواهد یافت.